Zondag 31 mei – Werelddag zonder tabak (#WNTD): Onder de loep: COPD, die ‘andere’ tabak-gerelateerde ziekte

Meer dan 60% van de Belgen associeert tabak spontaan met longkanker. Slechts 4% van de respondenten legt de link met COPD. Nochtans is tabak in België verantwoordelijk voor 80 à 90% van de gevallen van COPD (1). Het is een longziekte die weinig bekend is bij het grote publiek. Chronische obstructieve longziekte (COPD – Chronic Obstructive Pulmonary Disease in het Engels), is een ernstige aandoening, ondanks de barbaarse naam. Het treft ongeveer 800.000 Belgen (1) en veroorzaakt jaarlijks gemiddeld 3.500 overlijdens in ons land (2). Onderzoek (3), uitgevoerd door het onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van het bedrijf Chiesi, toont aan in welke mate deze ziekte, met rampzalige en onomkeerbare gevolgen, onbekend is. Hoewel er vandaag nog geen genezing mogelijk is, kan het ziekteverloop vertraagd worden bij een diagnose die vroegtijdig gesteld wordt via een eenvoudige test. World No Tobacco Day (#WNTD) is een van de acht officiële wereldwijde volksgezondheidscampagnes die door de WHO worden georganiseerd (4).

COPD: een stille moordenaar

Chronische Obstructieve Longziekte (COPD) is een ernstige ziekte en wordt vaak te laat vastgesteld. Het is een vrijwel onbekende ziekte, maar het komt heel vaak voor en treft tussen de 600.000 en 800.000 Belgen. COPD is een chronische luchtwegaandoening door een permanente en progressieve ontsteking en vernauwing van de luchtwegen. Het gaat gepaard met symptomen zoals kortademigheid, hoesten, piepen en meer aanmaak van slijmen (sputum)(1). COPD kan zonder een aangepaste en correcte behandeling zeer ernstig zijn en zelfs fataal worden.

Professor Wim Janssens, pneumoloog aan het UZ Leuven en voorzitter van BeRS (Belgian Respiratory Society), legt uit: “Ondanks de ernst en de frequentie waarin deze ziekte voorkomt, zegt 70% van de Belgen nog nooit van COPD gehoord te hebben (3). Slechts 16% zegt te weten wat COPD is en wat het precies betekent (3). Het gaat nochtans over een ongeneeslijke ziekte die volgens de WHO zelfs de 3^e grootste doodsoorzaak is wereldwijd (5). Patiënten banaliseren de symptomen en er heerst een grote onwetendheid. Dat leidt ertoe dat de ziekte veel te weinig wordt gediagnosticeerd of vaak te laat. Eén op de 2 patiënten is zich er niet van bewust dat ze worden getroffen (6). Het is hoog tijd om aan de alarmbel te trekken en mensen wakker te schudden. Zeker in de huidige maatschappij met het coronavirus, want COPD-patiënten behoren namelijk tot de risicogroep.”

Die andere tabaksgerelateerde ziekte

Het is algemeen geweten dat tabak een risicofactor is voor longkanker. Minder bekend is echter dat het de belangrijkste oorzaak is van COPD (in 80 à 90% van de gevallen) (1). Volgens het onderzoek (3), geeft 61% van de Belgen aan dat longkanker de meest voorkomende tabaksgerelateerde ziekte is. COPD wordt slechts door 4% van de respondenten genoemd. Nochtans is het gebruik van tabak rechtstreeks gekoppeld aan de ontwikkeling, de evolutie en het sterftecijfer van de ziekte. Het komt het vaakst voor bij personen ouder dan 40 jaar (7) en is bij 9 van de 10 gevallen een gevolg van roken. 

Opgelet, buiten adem zijn en hoesten is niet normaal!

Professor Janssens legt uit: "Er bestaat niet zoiets als een rokershoest! Hoesten en slijm ophoesten gebeurt alleen als er al sprake is van een ziekte. Het is niet normaal om buiten adem te zijn of elke ochtend slijmen op te spuwen, zelfs niet voor een roker. Laten ze zich niet onderzoeken en wordt er dus bijgevolg geen diagnose gesteld, dan passen mensen zich aan hun verminderde levensomstandigheden aan. Ze zullen minder vaak de trap nemen, doen minder aan sport, en geleidelijk aan zullen ze hun activiteiten beperken. In de tussentijd neemt de ziekte alleen maar toe. Als we de diagnose stellen, is het ook niet ongewoon als patiënten al 50 tot 60% van hun ademhalingscapaciteit zijn kwijtgeraakt. Naast de fysieke gevolgen, mogen we de psychologische gevolgen dat het met zich meebrengt niet onderschatten. We constateren angst, schaamte, isolement of soms zelfs depressies. Ik raad aan om de eerste signalen niet zomaar te negeren! Buiten adem zijn en hoesten is niet normaal. Het is dan absoluut noodzakelijk om langs te gaan bij een dokter.”

Spirometrie: een betrouwbare en relatief snelle diagnose

De diagnose van deze ernstige aandoening komt vaak te laat. De meting van de longfunctie met een spirometer is een betrouwbare en relatief snelle test voor het vroegtijdig opsporen van COPD. Dankzij dit apparaat, dat de longcapaciteit en de luchtstromen meet, wordt de chronische obstructieve longziekte en de ernst ervan onmiddellijk vastgesteld. Deze test blijkt echter onbekend te zijn, want slechts 5% van de respondenten geeft spirometrie aan als eerste onderzoek om de effecten van roken op de gezondheid te meten (3).

Victor Nevelsteen, voorzitter van COPD vzw, getuigt: “In november 2005 hoorde ik op de radio een interview met een dokter die sprak over bepaalde, voor mij meteen herkenbare, lichamelijke klachten. Twee van zijn uitspraken bleven nazinderen: de grote boosdoener was roken en de ziekte was onomkeerbaar. Ik kreeg meteen schrik en stopte die dag zonder poespas met roken. Ik was 62 jaar en had er 48 pakjaren opzitten. Het hoesten, het opbrengen van slijmen en kortademigheid bleven toenemen, toch kreeg ik pas 2 jaar later de diagnose: COPD. Net zoals de overgrote meerderheid van de bevolking had ik nog nooit over de ziekte gehoord.  Dat terwijl er heel wat Belgen aan lijden… Ik besefte dat die chronische ziekte mijn leven ernstig zou beïnvloeden. Ik begon te letten op een gezonde voeding, probeerde zeker voldoende te bewegen en isoleerde me niet omwille van mindere prestaties ten opzichte van leeftijdsgenoten. Dat zijn voor mij drie belangrijke aandachtspunten, die ik ook graag wil meegeven aan lotgenoten.”

Meer kennis nodig voor een betere behandeling

Stoppen met roken is op dit moment de enige preventieve maatregel om de meeste gevallen van COPD te voorkomen.  Er bestaan specifieke behandelingen met medicatie, die de ademhaling en de levenskwaliteit verbeteren en het aantal verergeringen beperken. Daarnaast zijn lichaamsbeweging en psychologische ondersteuning onmisbaar bij de behandeling van de ziekte. Het bevordert de revalidatie en de levenskwaliteit van de patiënten aanzienlijk.  “Hoe eerder de ziekte wordt vastgesteld, hoe sterker de levensverwachting van de patiënten toeneemt. Het moet ons doel zijn om de kennis over COPD te vergroten bij gezondheidswerkers, als ook bij het grote publiek voor een betere behandeling,” besluit Professor Janssens.

GOED OM WETEN (8):

5 vragen om COPD vast te stellen:

1. Hoest u vaak/elke dag?
2. Heeft u vaak een vettige hoest of een slijmhoest?
3. Bent u gemakkelijker buiten adem dan mensen van uw leeftijd?
4. Bent u ouder dan 40 jaar?
5. Heeft u gerookt of rookt u? Of bent u tijdens uw werk langdurig of herhaaldelijk blootgesteld geweest aan gassen, stof, rook of dampen?

Heeft u op minstens 3 van de 5 vragen positief geantwoord, dan raadpleegt u het best een dokter om een spirometrie onderzoek uit te voeren.

***

Bronnen

(1) Vanderhelst, E. (2018). COPD anno 2018/2019. Gepresenteerd op BVPV-SBIP congres, 1 December 2018,  “COPD: van diagnose tot…” , Geraadpleegd op 05/05/2020 van https://www.bvpv-sbip.be/wp-content/uploads/2018/12/2018_COPD-Eef-Vanderhelst.pdf
(2) Sciensano (2016). https://spma.wiv-isp.be/SitePages/Home.aspx, ICD10=J44 , “Other chronic obstructive pulmonary diseases”
(3) Onderzoek uitgevoerd door onafhankelijk onderzoeksbureau Ipsos, van 31 maart tot 1 april 2020, bij een representatieve steekproef van 1086 volwassen Belgen.
(4) WHO World No Tobacco Day, https://www.who.int/communicating-for-health/functions/campaigns/en/, Geraadpleegd op 18/05/2020
(5) WHO: top 10 causes of death, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death, Geraadpleegd op 18/05/2020
(6) Thomeer, M. (2018). Pneumologie – COPD. Geraadpleegd op 18/05/2020 van https://www.zol.be/pneumologie/patienteninformatie/copd
(7) WHO, Chronic obstructive pulmonary disease (COPD), Geraadpleegd op 18/05/2020,  https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chronic-obstructive-pulmonary-disease-(copd)
(8) Haute Autorité de Santé (HAS), 2014, Auto-questionnaire Dépistage BPCO, Geraadpleegd op 18/05/2020, https://www.has-sante.fr/upload/docs/application/pdf/2014-06/questionnaire_depistage_bpco_gold_web